Mindfulness-Based Cognitive Therapy – Terapia Poznawcza Oparta na Uważności
Program MBCT jest rozszerzeniem programu MBSR o pewne elementy terapii poznawczej, co zwiększa jego efektywność w przypadku osób cierpiących na powtarzające się epizody depresji.
Program MBSR został zmodyfikowany do MBCT przez profesorów: Zindela Segala, Marka Williamsa i Johna Teasdale’a. Prace nad programem trwały kilka lat; rozpoczęły się w 1992 roku w Toronto.
Brytyjski Narodowy Instytut Badań Klinicznych (Natonal Institute for Clinical Excellence – NICE) zatwierdził MBCT jako skuteczną metodę zapobiegania nawrotom depresji. Badania osób, które przeszły trzy lub więcej epizodów depresji, wykazały, że udział w ośmiotygodniowym programie MBCT przyczynił się do znacznego zmniejszenia prawdopodobieństwa nawrotu depresji.
Istotą Programu MBCT jest zmiana charakterystycznych dla zaburzeń nastroju stanów umysłu oraz rozwijanie nowych, niestosowanych do tej pory sposobów reagowania. Uczestnicy otrzymują podstawową wiedzę o depresji, o niekorzystnych schematach myślenia, o połączeniach, jakie powstają pomiędzy obniżonym nastrojem i negatywnym myśleniem. Nauczani są również rozpoznawania momentów, gdy ich nastrój zaczyna się obniżać oraz sposobów, jak mogą sobie wtedy pomóc, jak przerwać stare schematy wywołujące epizod depresji.
W trakcie ośmiotygodniowych kursów (i podczas słuchania w domu nagrań) uczestnicy uczą się technik prowadzących do stanu uważności. Program MBCT wymaga stosowania systematycznego treningu medytacji w celu doskonalenia zdolności wywoływania i utrzymywania stanu uważności, pomagającego w utrzymywaniu dobrego samopoczucia i zdrowia psychicznego. Uczestnicy Programu uczą się pozostawania w teraźniejszości, bez rozmyślania o przeszłości i martwienia się o przyszłość.
Program MBCT za pomocą prostej medytacji skoncentrowanej na oddechu, doznaniach z ciała lub dźwiękach oraz ćwiczeń stosowanych w jodze pomaga w stawaniu się bardziej świadomym chwili obecnej. Ułatwia obserwowanie i zauważanie zmian zachodzących nieprzerwanie w ciele i umyśle.
Osiągnięty za pomocą tej metody stan uważności, opisywany jest jako rodzaj prostej, nieoceniającej uwagi, skoncentrowanej na teraźniejszość, która charakteryzuje się tym, że każdy pojawiający się w polu uwagi „obiekt”, jak np. myśl, emocja czy też odczucie somatyczne, jest jedynie zauważany i akceptowany, bez dłuższego rozmyślania nad nim. Osiągnięcie tego stanu umożliwia obserwowanie doznań płynących z umysłu i z ciała, bez automatycznego reagowania na nie, co zatrzymuje proces popadania w „spiralę” negatywnego myślenia.
Program MBCT uczy większej świadomości własnych myśli i uczuć oraz odnoszenia ich do szerszej perspektywy, nie utożsamiania się z nimi, traktowania ich raczej jako przelotnych wytworów umysłu niż jako dokładnego odzwierciedlenia rzeczywistości. Uczestnicy Programu są zachęcani, aby zakończyli walkę ze swymi myślami, uczuciami i doznaniami somatycznymi oraz przestali stosować nieefektywne strategie polegające na unikaniu ich doświadczania. Zamiast tego uczą się świadomego otwierania się w pełni na pojawiające się w umyśle doznania i pozostawania z nimi w kontakcie.
Program MBCT jest skuteczny nie tylko w przypadku osób depresyjnych, ale również cierpiących na zaburzenia lękowe, zaburzenia odżywiania, zaburzenia snu, uzależnienia lub syndrom chronicznego zmęczenia.
Nauczyciele MBCT
Kursy MBSR mogą być prowadzone przez nauczycieli, którzy mają bardzo różne wykształcenie, np. mogą być nauczycielami jogi. Natomiast program MBCT został opracowany dla osób, które mają problemy ze zdrowiem psychicznym, a więc mogą być prowadzone wyłącznie przez nauczycieli profesjonalnie zajmujących się leczeniem, a więc lekarzy i psychologów. Bardzo doświadczeni nauczyciele posiadający specjalistyczne wykształcenie mogą prowadzić kursy, które są połączeniem obu programów – MBSR i MBCT. Uczestniczenie w tego rodzaju kursach ma tę zaletę, że mogą służyć osobom, które mają różne problemy, zarówno ze stresem, jak i depresją.
Podstawowe różnice między MBSR a MBCT
Chociaż oba programy są zasadniczo podobne, są one często stosowane w sposób elastyczny zgodnie z potrzebami pojedynczego uczestnika lub grupy. Oto podstawowe różnice:
- MBCT jest adresowany do osób z podatnością na obniżony nastrój, natomiast MBSR ma bardziej ogólne zastosowanie i służy do radzenia sobie ze stresem wynikającym z różnych sytuacji życiowych, m.in. chorób fizycznych i psychicznych.
- Zarówno praktyka MBSR jak i MBCT sprzyja uzyskiwaniu wglądu psychologicznego dotyczącego naszych doświadczeń i trudności, których doświadczamy i służą temu, by rozwijać w sobie umiejętności, które pozwolą byśmy mogli inaczej je pokonywać. MBCT kładzie większy nacisk na pracę z psychologicznymi i poznawczymi aspektami naszego doświadczenia i na zrozumienie ich.
- Program MBCT jest uczony w rozumieniu i modelu poznawczym.
- Zarówno MBSR jak i MBCT czerpią z koncepcji i umiejętności wypracowanych przez inne dyscypliny wiedzy. MBSR korzysta z wiedzy dotyczącej codziennego porozumiewania się i stylów życia, podczas gdy MBCT wykorzystuje techniki i ćwiczenia terapii behawioralno- poznawczej (CBT).
- W trakcie kursów MBSR uczestnikom przekazywana jest wiedza dotycząca mechanizmów powstawania stresu i sposobów radzenia sobie z nim . Uczestnicy kursów MBCT otrzymują natomiast ogólne informacje na temat depresji, co ma ułatwić im rozpoznanie objawów depresji i radzenia sobie z nimi.
Wybrane badania
Badania Uniwersytetu Oksfordzkiego (z listopada 2013 roku) potwierdzają redukcję objawów depresyjnych o 57% u osób, które ukończyły kurs MBCT oraz redukcję objawów lękowych o 58% i stresu o 40%.
Wyniki randomizowanego, kontrolowanego badania z udziałem 145 pacjentów z przebytym epizodem dużej depresji wykazały wyższą skuteczność MBCT w porównaniu z innymi terapiami w zakresie redukcji ryzyka nawrotu choroby (Teasdale J.D., Segal Z.V., Williams J.M.G. i Ridgeway V. [2000]. Prevention of Relapse/Recurrence in Major Depression by MBCT. „Journal of Consulting Clinical Psychology”.)
Opracowanie:
Jolanta Berezowska
Szkolenia nauczycielskie
W Polsce szkolenie nauczycielskie MBCT prowadzi Fundacja Rozwoju Mindfulness we współpracy z Oxford Mindfulness Centre – więcej informacji www.fundacja-mindfulness.org
Wymogi, jakie powinien spełnić kandydat na nauczyciela MBCT przedstawiają „Wytyczne dobrych praktyk nauczania kursów opartych na uważności” opublikowane przez UK Network for Mindfulness-Based Teachers.
Osoby zainteresowane szkoleniem nauczycielskim MBCT, mogą je zrealizować (po spełnieniu wymogów formalnych) w Wielkiej Brytanii, w:
Więcej informacji TUTAJ.
Opracowanie:
Anna Gubernat