MINDFULNESS-BASED STRESS REDUCTION (MBSR)

Mindfulness-Based Stress Reduction
Redukcja Stresu Oparta na Uważności

THE CENTER FOR MINDFULNESS IN MEDICINE, HEALTH CARE, AND SOCIETY
UNIVERSITY OF MASSACHUSETTS MEDICAL SCHOOL

Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR): Standardy Nauczania

Zredagowane przez:
Saki F. Santorelli, EdD, MA
Profesor medycyny
Dyrektor Center for Mindfulness
Dyrektor, Stress Reduction Program

Luty 2014

Centrum  Mindfulness w  Medycynie, Opiece Zdrowotnej i Społeczeństwie
Uniwersytet Medyczny  Massachusetts
Wydział medycyny prewencyjnej i behawioralnej

2001 © Poprawione 2004, 2008, 2011, 2013, 2014

MINDFULNESS-BASED STRESS REDUCTION (MBSR): STANDARDY NAUCZANIA

Pochodzenie i przegląd Mindfulness-Based Stress Reduction

Dr Jon Kabat-Zinn
Jon Kabat-Zinn, Mindfulness Meditation: Czym jest i czym nie jest oraz rola mindfulness w opiece zdrowotnej I w medycynie za: Haruki, Y., Ishii, Y.,and Suzuki, M. Comparative and Psychological Study on Meditation. Eburon, Netherlands, 1996. Pg. 161-169.

Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) to precyzyjnie zdefiniowane i systemowe podejście edukacyjne skoncentrowane na pacjencie. Wykorzystuje ono intensywny trening w zakresie medytacji mindfulness jako podstawę programu uczącego, jak skutecznie zatroszczyć się o siebie aby żyć zdrowiej i lepiej się adaptować.
Pierwowzór programu został opracowany i rozwinięty w Stress Reduction Clinic (Klinika Redukcji Stresu) na Uniwersytecie Medycznym w Massachusettes. Z odpowiednimi modyfikacjami, program wykorzystywany jest z sukcesem zarówno w wielu innych centrach medycznych jak również w takich ośrodkach, jak szkoły, więzienia, organizacje sportowe oraz w wielu innych środowiskach zawodowych. Podkreślamy, że jest wiele różnych sposobów strukturyzacji i prowadzenia programów redukcji stresu z wykorzystaniem mindfulness. Optymalna forma i sposób prowadzenia zależą od lokalnych uwarunkowań, poziomu doświadczenia i zrozumienia ludzi, którzy podejmują się nauczania. Podstawą dla tej decyzji, bardziej niż kopiowanie czy franczyzowanie jednej recepty powinno być praktyczne „tu i teraz”. Poniżej wskazujemy jednak kluczowe zasady i aspekty praktyki MBSR, które są uniwersalne i jako takie powinny być uwzględniane i realizowane przez każdego nauczyciela. Zasady te obejmują:

  1. uznanie doświadczenia za wyzwanie, a nie za kolejne zadanie, i w konsekwencji traktowanie doświadczenia jak przygody, a nie jak jeszcze jednego postanowienia „żeby być zdrowym”.
  2. nacisk na znaczenie indywidualnego wysiłku i motywacji oraz regularnej i zdyscyplinowanej praktyki mindfulness w wielu formach, niezależnie od tego, czy danego dnia ktoś ma ochotę na praktykowanie, czy też nie.
  3. natychmiastowa zmiana stylu życia, którą pociąga za sobą podjęcie praktyki mindfulness -wymaga ona przecież poważnych zobowiązań czasowych, w naszej Klinice minimalnie 45 minut dziennie przez sześć dni w tygodniu.
  4. uznanie wagi każdego momentu poprzez intencjonalne przywoływanie go do świadomości; tym samym postrzeganie obecnej chwili poza czasem zegarowym.
  5. bardziej edukacyjne niż terapeutyczne podejście, co powoduje, że w dosyć dużych grupach realizujemy ustrukturyzowany i zamknięty w czasie program, aby stworzyć społeczność uczącą się i praktykującą, swoistą „masę krytyczną”, która pomaga wzmacniać ciągłą motywację, daje wsparcie oraz poczucie akceptacji i przynależności.
    Społeczne czynniki emocjonalnego wsparcia i troski oraz odczucie przynależności są niezwykle uzdrawiające i istotne w tworzeniu edukacyjnego środowiska umożliwiającego ciągły rozwój osobisty niezależnie od indywidualnej aktywności i pracy w samodzielnym radzeniu sobie i rozwiązywaniu problemów.
  6. medycznie zróżnicowane otoczenie, w którym ludzie z rożnymi dolegliwościami wspólnie partycypują w zajęciach; zaletą takiego podejścia jest koncentrowanie się na tym, co ludzi raczej łączy niż na tym, co jest szczególnego w ich przypadkach (co jest z nimi „w porządku” a nie co jest z nimi „nie tak”). To właśnie stąd bierze się ogólny i uniwersalny charakter programu MBSR, odróżniając się tym samym wyraźnie od tradycyjnych podejść medycznych i psychiatrycznych, które zorientowane są na specyficzne wskazania diagnostyczne. Oczywiście, stres, ból, choroba są powszechnym doświadczeniem w medycynie, ale ponadto, a może przede wszystkim – uczestników programu łączy to, że żyją, mają ciała, oddychają, myślą, czują, postrzegają. Łączy ich pozostawanie w określonych stanach psychicznych, takich jak niepokój, zamartwianie się, frustracja, irytacja, złość, depresja, smutek, poczucie beznadziei, rozpacz, radość, satysfakcja, i możliwość kultywowania świadomości każdej chwili poprzez kierowanie uwagi w szczególny, wyuczony sposób. Łączy ich także, w naszej opinii, dostęp do własnych wewnętrznych zasobów; do możliwości uczenia się, wzrastania i uzdrawiania się (odróżnieniu od tradycyjnego leczenia) w ramach praktyki mindfulness.

***

W uzupełnieniu tych czynników, które wspierają elastyczność i odpowiednie modyfikacje dla programów redukcji stresu na bazie mindfulness poza szpitalami i poza zastosowaniem medycznym, poniżej opisane są brzegowe wymagania, których spełnienie w warunkach medycznych pozwala określać stosowany program jako MBSR.
O ile wywiady prowadzone przed – i po zakończeniu programu nie są wykorzystywane w warunkach medycznych, są one zalecane jako integralna i ważna cześć MBSR. Jeśli są pomijane, nauczyciele powinni stosować jakiś przemyślany i odpowiedni substytut, żeby zapewnić skuteczne uruchomienie doświadczenia MBSR dla indywidualnych uczestników, jak też dla całej grupy.

 

MINDFULNESS-BASED STRESS REDUCTION (MBSR) STRUKTURA, METODY I PODSTAWOWA CHARAKTERYSTYKA
Struktura i metody

  1. orientacyjna sesja wprowadzająca (w Polsce zazwyczaj nazywana Spotkaniem Zerowym) dla całej grupy (2,5-godzinna), po której następują indywidualne rozmowy (5-10 minut)
  2. osiem 2.5-3.5 godzinnych spotkań w odstępie tygodnia
  3. całodniowe (7,5 godzinne) odosobnienie w milczeniu (w Polsce zazwyczaj nazywane Dniem Uważności) – po szóstym tygodniu zajęć
  4. „formalne” metody medytacji mindfulness:
    • Body Scan Meditation (Skanowanie ciała) – medytacja w pozycji leżącej
    • Gentle Hatha Yoga (Uważna joga) – wykonywana z uważną świadomością ciała
    • Sitting Meditation (Medytacja siedząca) – uważność kierowana do oddechu, ciała, wrażeń, emocji oraz medytacja nieukierunkowana (niewybiórcza)
    • Walking Meditation (Medytacja chodzona)
  5. „nieformalne” praktyki mindfulness (mindfulness w życiu codziennym):
    • Świadomość przyjemnych i nieprzyjemnych zdarzeń
    • Świadomość oddechu
    • Świadomość rutynowych zajęć i zdarzeń takich, jak jedzenie, pogoda, prowadzenie samochodu, chodzenie, świadomość komunikacji interpersonalnej
  6. codzienna praca domowa obejmująca 45 minut formalnej praktyki mindfulness, 5-15 minut praktyki nieformalnej, sześć dni w tygodniu w czasie trwania ośmiotygodniowego kursu
  7. indywidualne i grupowe rozmowy oraz drążenie tematów związanych z zadaniami domowymi, w tym omawianie trudności towarzyszących praktyce  mindfulness, rozwojowi oraz integracji zdolności i możliwości samoregulacji w oparciu o mindfulness
  8. włączenie do całości programu instrumentów końcowego podsumowania i samooceny uczestnika na ostatnich zajęciach:
    • całkowita liczba godzin na zajęciach: 30+
    • całkowity czas poświęcony na zajęcia domowe: min 42-48 godzin
    • całkowity czas na sesji orientacyjnej: 2,5 godziny

Podstawowa charakterystyka:

  • fundamentalny komponent dobrej opieki zdrowotnej
  • uczestnicy są kierowani przez swoich lekarzy lub innych specjalistów z zakresu opieki medycznej, bądź sami decydują się na udział w programie
  • intensywny trening w medytacji mindfulness
  • podejście edukacyjne
  • zajęcia a grupach 15-40 osób
  • indywidualnie dopasowane instrukcje
  • empiryczny charakter zajęć wymagający aktywnego uczestnictwa
  • wybitnie wymagający, zarazem mocno wspierający
  • podkreślanie indywidualnej odpowiedzialności każdego uczestnika w kontekście współpracy uczestników, nauczyciela MBSR, kierujących lekarzy
  • szeroki wybór metod mindfulness, pozwalający z jednej strony wyjść na przeciw indywidualnym potrzebom uczestników, z drugiej zaprezentować różne style nauczania
  • interaktywny nauczyciel i dialog zorientowany na pacjenta w celu odkrywania doświadczeń umysłowych i behawioralnych nawyków oraz wzorców, które mogą utrudniać uczenie się, rozwój i zdrowienie
  • krótka interwencja: MBSR jest relatywnie krótkim programem. Struktura zakłada podniesienie zdolności samoregulacji pacjentów i podniesienie ich umiejętności polegania na sobie
  • nauka na całe życie: MBSR prowadzi równocześnie do szybkiej, jak i odłożonej w czasie poprawy w samopoczuciu; to metoda wzmacniająca zdrowie i dobrostan przez całe życie

 

Standardy programu:

  • Nauczyciele MBSR – Przygotowanie i kompetencje

Wszyscy przyszli nauczyciele powinni spełniać wymagania określone przez Oasis Institute for Mindfulness-Based Professional Education and Training przy CFM. Dodatkowe informacje na ten temat mogą być znalezione na: http://www.umassmed.edu/cfm/oasis

  • Orientacyjna sesja wprowadzająca (w Polsce zazwyczaj nazywana Spotkaniem Zerowym) W marcu 2001, the UMMS Stress Reduction Clinic zastąpiła indywidualne rozmowy sesjami orientacyjnymi. Podobnie, nie przeprowadzamy już rozmów po zakończeniu kursu. Wszystkie kwalifikacje (oceny) przed rozpoczęciem kursu są gromadzone na sesji orientacyjnej. Są one prowadzone przez trzy tygodnie przed rozpoczęciem kursu. Zanim spotkamy się na Orientacyjnej sesji wprowadzającej – rozmawiamy z uczestnikami przez telefon, żeby się zorientować czego oczekują od programu, wyjaśniamy naturę i strukturę programu, uświadamiamy, że uczestnictwo wymaga poważnego zobowiązania, staramy się odpowiedzieć na wszystkie pytania. Jeśli kandydat w dalszym ciągu jest zainteresowany uczestnictwem, zapisujemy go na Orientacyjną sesję wprowadzającą. Poza kontaktem telefonicznym, każdy kandydat otrzymuje mailem pakiet informacji o kursie.
    W czasie Orientacyjnej sesji wprowadzającej, przyszli uczestnicy wypełniają formularze uczestników, pogłębiają swoją wiedzę o MBSR, z pierwszej ręki doświadczają praktyki medytacyjnej, mają okazję do zadawania pytań, podejmują ostateczną decyzje o uczestnictwie. Każdy, kto się zdecyduje, jest proszony, żeby określił i zapisał trzy cele, które sobie stawia w związku z przystąpieniem do Programu.
    Ważne aby, zanim sesja orientacyjna zostanie zakończona, nauczyciel spotkał się z każdym na krótko w celu przejrzenia jego formularza, odpowiedzenia na indywidulane pytania i żeby podjąć ostateczną decyzję, czy kandydat kwalifikuje się do programu. Jeśli to zostanie uznane za niezbędne, mogą być wyznaczone dodatkowe spotkania w celu ewentualnego określenia dodatkowych kryteriów uczestnictwa dla tego kandydata.

Dalszy ciąg w trakcie tłumaczenia.

 

Tłumaczyła:
Dorota Bartyzel-Dukaczewska